Statystyki rozwodowe z punktu widzenia terapeuty związków

 

Statystyki rozwodowe są zastanawiające: rozwodzi się obecnie w Polsce trzykrotnie więcej par niż w 1990 roku. Najczęściej rozwodzą się osoby pomiędzy 40. a 50. rokiem życia. Dlaczego często rozstają się właśnie 40-latki? Przede wszystkim dlatego, że:

• dzieci podrosły i pary przestają się tak bardzo obawiać skutków psychologicznych rozwodu dla odchowanych już nastolatków,

• czas nie działa na korzyść źle dobranych i/lub źle funkcjonujących związków. Wraz z upływem czasu nierzadko traci się nadzieję, że związek da się uratować. Upływ czasu uwidacznia także nierozwiązane problemy, często narastające latami.

• nierzadko kluczowe staje się poczucie środka życia – towarzyszy mu wzrost odwagi do podjęcia trudnej decyzji i poczucie, że żyje się tylko raz i nie warto tkwić w źle dobranym lub wypalonym związku.

Rozmowy z parami, które podjęły decyzję o rozstaniu, wiodą ku wnioskowaniu o częstych przyczynach rozpadu relacji:

• zdrada – zgodnie z badaniem CBOS, przyznaje się do niej 52% procent mężczyzn i 33% kobiet. Ujawniona zdrada może okazać się dla jednego z partnerów czymś niewybaczalnym. Ponadto osoba zdradzająca może odkryć, iż możliwe jest zbudowanie lepszej i bardziej satysfakcjonującej relacji z kimś innym;

• wypalenie w związku. Choć termin „wypalenie” najczęściej odnosi się do funkcjonowania w pracy (wypalenie zawodowe), to wypalić się można również w relacji, w której mało jest wsparcia, a dużo zawiedzionych oczekiwań, konfliktów, rozczarowań i frustracji. Do objawów wypalenia związkowego zalicza się: poczucie wyczerpania, zmniejszona empatia wobec drugiej osoby i przewaga odczuć negatywnych;

• stopniowy zanik elementów składowych relacji. W skrócie: przyjmujemy, że dobry związek tworzą trzy elementy – namiętność (zazwyczaj pojawia się jako pierwsza i jako pierwsza przemija), intymność i zaangażowanie. Namiętność to zespół silnych emocji wobec drugiej osoby, wyrażający się w np. tęsknocie za nią, potrzebie spędzania czasu razem i potrzebach seksualnych ukierunkowanych na tę osobę. Intymność to bliskość i zaufanie – przekonanie, że druga osoba działa z myślą o naszym dobru i ma wobec nas dobre intencje. Zaangażowanie z kolei to świadoma wola pozostawania w tym związku pomimo występowania drobnych kłopotów. Czynniki te, gdy nie są przez parę pielęgnowane, zanikają w relacji i bywa tak, że pary zbyt późno zauważają ich zanik, a związek staje się trudny do wskrzeszenia i odratowania;

• zróżnicowany rozwój partnerów i przejścia na inne etapy cyklu życia. Dotyczy to par, które w momencie tworzenia się były dobrze dobrane – obie osoby czerpały zyski ze związku i były komplementarne. W toku wspólnego życia partnerzy nie mieli świadomych intencji, by szkodzić małżeństwu (np. nie zdradzali się, otaczali się troską), ale rozwój potrzeb, odmiennych u każdego z nich, sprawia, że przestają oni być komplementarni i podejmują (oboje lub jedno z nich) decyzję o rozstaniu. Dla osób obserwujących z zewnątrz taki związek nie wydaje się zagrożony, więc przyjaciele i znajomi, słysząc o decyzji rozwodowej, nierzadko reagują słowami „Jaka szkoda! Wydawali się dobrym związkiem”.

• zbyt silny związek jednej osoby z rodziną pochodzenia. Ten czynnik uwidacznia się zazwyczaj na wczesnych etapach tworzenia dojrzałej relacji. Pomocne w diagnozie tego kłopotu stają się pytania: Czy lojalność wobec rodziny, z której się pochodzi, nie jest zachowywana kosztem obecnej relacji? Czy jedno (lub oboje) z partnerów nie pozostaje w zbyt silnej zależności od rodziców lub rodzeństwa?

Decyzje o rozstaniu bywają nagłe – podejmowane pod wpływem bardzo silnych emocji. Do psychologów częściej jednak trafiają pary będące w procesie tzw. rozstania kumulatywnego. Proces ten przebiega w pewnych fazach:

Faza 1: konflikty dopasowania

Konflikty te powstają we wczesnych latach małżeństwa. Skupiają się one wokół takich spraw, jak przykładowo: kontakty z ludźmi niebędącymi domownikami, organizacja życia domowego, nauczenie się przez partnerów skutecznej komunikacji z drugą osobą, uzyskanie jednoznacznego porozumienia w sprawie posiadania dzieci lub zrozumienie wzajemnego zrównoważenia ról przy podejmowaniu decyzji, zarządzaniu pieniędzmi, inicjatywie seksualnej lub wyrażaniu emocji.

Faza 2: wycofanie się partnerów

Nierozwiązane konflikty z fazy 1 prowadzą do chwilowego dystansowania się partnerów wobec siebie. Związek miewa wzloty i upadki, a partnerzy wycofują się do wewnątrz, zaczynając prowadzić coraz bardziej niezależne od siebie życie.

Faza 3: faza złych przeczuć

Partnerzy (oboje lub jedno z nich) doświadcza momentów utraty wiary w możność przemiany tego związku w relację satysfakcjonującą. Jedno z nich może być zdecydowane na rozwód, ale nie wiedzieć, jak go przeprowadzić lub bać się skutków takiego kroku życiowego; drugie może z niepokojem czekać na chwilę, w której usłyszy przewidywane słowa drugiego o decyzji rozwodowej.

Faza 4: faza zaangażowania społecznego

Jest to etap, w którym para (oboje lub jedno z nich) decyduje się ujawnić stan związku i opowiedzieć swoją historię komuś z zewnątrz (rodzinie, przyjaciołom). Przeprowadzona na tym etapie interwencja ze strony bliskich może doprowadzić do czasowego poczucia polepszenia relacji. Nie wiedzie to jednak w prosty sposób ku rozwiązaniu istniejących w związku problemów.

Faza 5: faza prawna

Ten etap zwiastują pozornie teoretyczne rozważania pary nad tym, jak podzielić opiekę nad dziećmi, jak dokonać podziału majątku. Rozmowy takie także mogą prowadzić do czasowego zawieszenia broni – małżonkowie przestraszeni swoich słów i ich konsekwencji zaczynają bardziej się wysilać dla uratowania relacji, bo spostrzegają swoje małżeństwo jako wartość zagrożoną utratą.

Powyższe fazy mogą się ponawiać w związku i trwać latami. Skuteczna interwencja psychologiczna najłatwiejsza jest w pierwszych trzech fazach.

Jaka w tym wszystkim jest rola psychologa? John F. Crosby, wieloletni praktyk i autor podręczników terapii par, twierdzi, że ludzie popełniają cztery podstawowe błędy:

1. pobieranie się zbyt wcześnie, zbyt szybko i z nieodpowiednich pobudek,

2. pozostawanie w niesatysfakcjonującym związku z niewłaściwych przyczyn,

3. przedwczesne i zbyt pochopne rozwodzenie się,

4. zbyt szybkie i z niewłaściwych pobudek tworzenie powtórnych związków.

My psycholodzy możemy pomóc znaleźć antidotum na błąd 2, 3 i 4. Możemy pomóc parze w staraniach o uratowanie związku – możemy też pomóc zminimalizować koszty emocjonalne rozwodu. Możemy spełniać oczekiwania naszych klientów, ale nie możemy podjąć za osoby, z którymi pracujemy, decyzji o rozstaniu lub reanimacji związku.